MỤC LỤC
Phục hồi sau đột quỵ bằng Yoga trị liệu là một trong những phương pháp mang lại hiệu quả. Năm 2023 bác sĩ khoa thần kinh Manshi Kashya và cộng sự đã thực hiện nghiên cứu: “Tác dụng của việc tập Yoga sớm đối với tình trạng suy giảm nhận thức sau đột quỵ”. Cho thấy hàm lượng oxy trong máu não tăng lên đáng kể sau 12 tuần tập Yoga trị liệu.
Đột quỵ là gì
Đột quỵ được Tổ chức Y tế Thế giới định nghĩa là “Các dấu hiệu lâm sàng phát triển nhanh chóng về rối loạn chức năng não khu trú (hoặc toàn bộ), kéo dài hơn 24 giờ hoặc dẫn đến tử vong, và nguyên nhân chủ yếu là mạch máu bị tổn thương”. Hai nguyên nhân chính của đột quỵ: thiếu máu cục bộ, do tắc nghẽn nguồn cung cấp máu lên não. Và xuất huyết, do vết nứt trong mạch máu nội sọ.
Xem thêm thông tin về đột quỵ “Yoga trị liệu phòng ngừa đột quỵ – tai biến mạch máu não”
Những ảnh hưởng và di chứng cần phục hồi sau đột quỵ
- Đột quỵ ảnh hưởng nghiêm trọng về thể chất và tâm lý cho người bệnh, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và mất đi sự độc lập của một cá nhân.
- Theo trang thông tin Bộ y tế: Sau đột quỵ có 10-13% bệnh nhân tàn phế, nằm liệt giường; 12% hồi phục một phần; 25% bệnh nhân có thể độc lập đi lại. Tùy vào tình trạng và đối tượng khác nhau sẽ có ảnh hưởng theo từng cấp độ
- Đột quỵ có khả năng gây tác động lớn đến kinh tế xã hội đối với bệnh nhân và gia đình họ cũng như đối với các dịch vụ y tế
Di chứng sau đột quỵ cần được phục hồi
- Liệt nửa người sau đột quỵ, phasia (rối loạn ngôn ngữ), đau đầu, té ngã, đau đớn và trầm cảm là những quan tâm hàng đầu.
- Suy giảm vận động do chức năng tự chủ của cơ bị suy giảm.
- Sau đột quỵ có khả năng sẽ gặp di chứng xẹp phổi, viêm phổi. Và rối loạn nuốt, có thể dẫn đến sặc, mất nước. Nhiễm trùng đường tiết niệu, huyết khối tĩnh mạch sâu, hoặc thiếu dinh dưỡng.
- Những người sống sót sau đột quỵ có khả năng tái phát cao đến 25%. Và để lại di chứng lâu dài kèm chứng suy giảm nhận thức (Post-stroke cognitive impairment -PSCI) rõ rệt. Chức năng sinh hoạt hàng ngày (bao gồm cả khả năng đi bộ, nhìn, cảm nhận, nhớ, suy nghĩ và nói) có thể suy giảm.
Ăn đúng cách để phục hồi sau đột quỵ và phòng ngừa tái phát
Ăn nhiều rau, trái cây, khoai lang tăng cường chất xơ
Nên chọn ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, tinh bột như gạo lứt, bột yến mạch, để bổ sung giúp kiểm soát lượng đường trong máu.
ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu
Điều chỉnh lượng calo chất béo một cách hợp lý:
- Hạn chế chất béo bão hòa và dùng dưới 35% tổng lượng calo mỗi ngày. và nên chọn các loại dầu có nhiều chất béo không bão hòa.
- Tránh chất béo chuyển hóa có nhiều trong bơ, nước sốt salad, thực phẩm chế biến sẵn
- Cân bằng bữa ăn với thịt nạc, cá và các nguồn đạm thực vật
- Hạn chế cholesterol, chúng thường có trong thịt đỏ và các sản phẩm từ sữa giàu chất béo, cũng như tạng và da động vật.
- Giảm lượng đường và muối trong các bữa ăn.
- Cung cấp đủ nước cho cơ thể
Yoga trị liệu phục hồi sau đột quỵ
Tiến sĩ Y khoa Hemant Bhargav cùng đồng sự, Khoa thần kinh quốc gia (NIMHANS) đã đưa ra nhiều lợi ích của Yoga trị liệu đã giúp phục hồi sau đột quỵ:
- Cải thiện đáng kể về cơn đau, phạm vi chuyển động ở cổ và hông, sức mạnh chi trên. Và cải thiện điểm số đi bộ 6 phút khi can thiệp Yoga trị liệu phục hồi sau đột quỵ trong 8 tuần
- Tăng sức mạnh cảm nhận, khả năng đi lại, sức bền, tốc độ dáng đi, tính linh hoạt và khả năng giữ thăng bằng..
- Yoga trị liệu sau đột quỵ là phương pháp can thiệp bền vững lâu dài để hỗ trợ những người sống sót sau đột quy..
Cải thiện khả năng ngôn ngữ nhờ tập Yoga trị liệu phục hồi sau đột quỵ
Sau 12 tuần tập, Yoga trị liệu phục hồi sau đột quỵ đã được chứng minh cải thiện chứng mất ngôn ngữ, khả năng phối hợp vận động tinh. Đồng thời cải thiện khả năng giữ thăng bằng và nỗi sợ ngã.
Yoga trị liệu phục hồi Sau đột quỵ có tác động tích cực đến não
Theo nghiên cứu của nhóm các tác giả Manshi Kashyap, Nirendra K. Rai, Ruchi Singh, Ankur Joshi, Abhijit R. Rozatkar, Priyanka V. Kashyap, Shweta Mishra, Sofia Mudda (2023), Effect of Early Yoga Practice on Post Stroke Cognitive Impairment thuộc các Khoa Thần kinh, Sinh lý học, Y học Cộng đồng và Gia đình, Tâm thần học, Chấn thương và Cấp cứu, AYUSH, AIIMS, Bhopal, Madhya Pradesh, Ấn Độ.
- Các tác giả báo cáo rằng, những bệnh nhân tập yoga trị liệu sau đột quỵ cho thấy hoạt động não tốt hơn so với những bệnh nhân trải qua liệu pháp phục hồi chức năng thông thường. Nghiên cứu này cho thấy yoga làm tăng hàm lượng oxy trong máu và có thể tăng cường hoạt động của não cũng như cải thiện khả năng nhận thức.
- Một nghiên cứu định tính khác trên các bệnh nhân bị đột quỵ sau 10 tuần can thiệp yoga trị liệu sau đột quỵ đã cho thấy sự cải thiện độ nhạy cảm, bình tĩnh hơn, sự chấp nhận và sự kết nối với bản thân hiện tại và với những người khác.
Các lưu ý trong quá trình luyện tập yoga trị liệu phục hồi sau đột quỵ
- Tránh chuyển động tác đột ngột và liên tục trong bài tập nhằm hạn chế tối đa khả năng gây áp lực cho tim và não, ưu tiên các bài tập nhẹ nhàng và thư giãn, và được thiết kế một cách khoa học.
- Tránh các tư thế đảo ngược, các tư thế uốn cong cột sống đột ngột, các tư thế gây áp lực lớn và cử động cổ đột ngột
Tránh bài hít thở nhanh và nín thở vì khả năng gây chóng mặt cho người tập là rất cao. - Hạn chế các tư thế thăng bằng hoặc luyện tập theo mức độ rất chậm và rất đơn giản, chuyên gia yoga trị liệu sau đột quỵ và người tập cần quan sát cơ thể người tập để biết đâu là giới hạn và dừng lại đúng lúc.
Một số lưu ý quan trọng
- Cần có sự tham gia của toàn bộ cơ thể như chi trên, chi dưới, cột sống và đặc biệt là hơi thở trong mỗi buổi tập. Điều này sẽ đảm bảo tuần hoàn thích hợp và sẽ ngăn ngừa lở loét khi nằm lâu và huyết khối tĩnh mạch sâu do không hoạt động.
- Nghỉ ngơi hợp lý giữa buổi tập cũng là yếu tố cần thiết. Một chuyên gia yoga trị liệu có chuyên môn sẽ biết lúc nào bạn cần nghỉ ngơi, lúc nào cần tiếp tục. Sử dụng dụng cụ hỗ trợ khi cần thiết.
- Hầu hết những ai đã từng đột quỵ để để lại di chứng, điển hình là suy giảm nhận thức. Vì vậy việc khuyến khích người tập ghi nhớ bài tập theo trình tự và có thể tự tập để không phụ thuộc quá nhiều vào chuyên gia yoga trị liệu sau này.
Vì sao nên luyện tập với chuyên gia Yoga trị liệu phục hồi sau đột quỵ
Yoga trị liệu sau đột quỵ cần phải được điều chỉnh chuyên biệt với từng cá nhân do tình trạng thể chất thay đổi rất nhiều so với trước khi đột quỵ và cần sự nghiêm túc, phối hợp, kỷ luật và khả năng tự lực của người tập. Do đó khi bạn chọn yoga trị liệu là phương pháp để phục hồi sau đột quỵ, bạn nên cân nhắc việc chọn một chuyên gia được đào tạo và có kinh nghiệm để giúp bạn vận động phù hợp, những bài tập ngắn gọn và lặp đi lặp lại nhưng mang lại nhiều lợi ích.
Chuyên gia yoga trị liệu sau đột quỵ có chuyên môn sẽ biết cách thiết kế lộ trình luyện tập khoa học, có trình tự, hướng dẫn người tập nhận thức được sự kết nối hơi thở và các động tác để mang lại hiệu quả tối ưu. Đồng thời, những gì nên và không nên trong lúc tập sẽ được hướng dẫn một cách ngắn gọn, xúc tích và dễ ghi nhớ nhằm giúp người tập không bị căng thẳng vì việc phải cố gắng quá nhiều để hiểu bài và nhớ bài.
Tài liệu tham khảo
MSD Manual – Phiên bản dành cho chuyên gia
Nishitha J., Ashok V. R., Kishore K. R., Hemant B., and Girish B. K. (2023), The Principles and Practice of Yoga in Cardiovascular Medicine (pp.253-265), thuộc Viện Sức khỏe Tâm thần và Khoa học Thần kinh Quốc gia (NIMHANS) và Trường Y Harvard
Manshi K., Nirendra K. R., Ruchi S., Ankur J., Abhijit R. R., Priyanka V. K., Shweta M., Sofia M. (2023), Effect of Early Yoga Practice on Post Stroke Cognitive Impairment ,thuộc các Khoa Thần kinh, Sinh lý học, Y học Cộng đồng và Gia đình, Tâm thần học, Chấn thương và Cấp cứu, AYUSH, AIIMS, Bhopal, Madhya Pradesh, Ấn Độ
Lawrence M., Celestino J. FT, Matozinho HHS, Govan L., Booth J. (2015), Yoga for stroke rehabilitation (Protocol), Viện Nghiên cứu Sức khỏe Ứng dụng, Trường Khoa học Sức khỏe và Đời sống, Đại học Glasgow Caledonian, Glasgow, Vương quốc Anh
Bộ y tế, chuyên trang thông tin về đột quỵ
